استفاده از فلوراید نقش بسیار مهمی در کنترل و پیشگیری از پوسیدگی دندان، به ویژه در سطوح بین دندانی دارد. فلورایدتراپی، به معنای کاربرد موضعی فلوراید بهطور دورهای بر روی دندانهای کودکان، به منظور افزایش مقاومت آنها در برابر پوسیدگی است. در این روش، دندانپزشک ابتدا دندانها را با برس و خمیر مخصوص تمیز میکند و سپس فلوراید بهصورت ژل یا وارنیش روی دندانها مالیده میشود. بعد از این مرحله، کودک باید چند بار آب دهان خود را خالی کند، اما نباید دهان خود را بشوید و تا نیم ساعت نیز نباید چیزی بخورد یا بیاشامد.
توصیه میشود فلورایدتراپی در مطب و توسط بهترین دندانپزشک کودکان از زمانی که همهی دندانهای شیری رویش یافتهاند (حدود ۳ سالگی) آغاز شود و تا ۲ سال پس از رویش آسیای دوم دائمی (حدود ۱۴ سالگی) با نظر دندانپزشک، هر ۶ تا ۳ ماه یکبار ادامه یابد. در کنار فلورایدتراپی در مطب، ممکن است دندانپزشک برای برخی کودکان بالای شش سال که در خطر بالای ایجاد پوسیدگی دندان هستند، استفاده از دهانشویه فلوراید را در منزل تجویز کند.
مینای دندان که لایه خارجی تاج دندان را تشکیل می دهد از کریستالهای معدنی فشرده تشکیل شده باکتریهای پلاک دندانی باعث از دست دادن مواد معدنی مینا یا دمینرالیزه شدن آن می گردند. این باکتریها از قند موجود در فضای دهان و دندان تغذیه نموده و اسیدهائی تولید می کنند که کریستالهای مینا را در خود حل می نماید.اگر چنانچه مینا مواد معدنی خود را از دست بدهد و آن را دوباره بدست نیاورد پوسیدگی دندانی اتفاق می افتد. فلوراید به رمینرالیزه شدن مینا کمک نموده و بلورهای آن را مقاوم تر میکند در نتیجه مینای دندان در برابر پوسیدگی مقاوم تر می شود.
فیشور سیلانت که از پایه رزین تهیه میشود، در پیشگیری از پوسیدگی سطح حفرهها و شیارهای دندان در کودکان و نوجوانان مؤثر است. این روش با درزگیری مینای دندان، به کاهش خطر پوسیدگی کمک میکند. نگهداری مناسب از سیلانتها یک عامل حیاتی برای اثربخشی آنهاست و این نگهداری به عنوان معیاری برای سنجش اثربخشی سیلانتها محسوب میشود. با گذشت زمان، میزان نگهداری سیلانت کاهش مییابد و تأثیر پیشگیرانه آن در برابر پوسیدگی نیز تحت تأثیر تعویض سیلانت قرار میگیرد. سیلانتهای با پایه رزین بهعنوان اولین انتخاب برای درزگیرهای مینای دندان شناخته میشوند و میتوانند خطر پوسیدگی را به میزان قابل توجهی کاهش دهند.
ضرورت انجام فلورایدتراپی برای همه کودکان
قبل از تصمیم به انجام فلورایدتراپی باید حتما به دندانپزشک مراجعه کرد تا دندانهای کودک را معاینه کند. از آن جایی که دندانهای برخی کودکان مقاوم است ممکن است دندانپزشک تشخیص دهد که نیازی به انجام فلورایدتراپی برای دندانهای وی نیست.
آموزش های لازم قبل از فلوراید تراپی
- کودکان قبل از وارنیش فلوراید تراپی باید تغذیه مناسبی داشته و به مقدار کافی مایعات بنوشند چرا که پس از فلوراید تراپی تا یک ساعت نبایستی چیزی بخورند یا بیاشامند.
- قبل از کاربرد وارنیش فلوراید بهتر است دندانها را با خمیر پروفیلاکسی(درمطب) یا مسواک زدن معمول تمیز نموده و هر گونه پلاک یا جرم قابل مشاهده برداشته شود. البته پروفیلاکسی در موارد عدم دسترسی به امکانات لازم ضروری نیست.
آموزشهای لازم بعد از انجام وارنیش فلوراید تراپی
- لازم نیست برای خشک کردن وارنیش فلوراید قبل از مرخص کردن بیمار صبر کرد چون وارنیش در تماس با مایعات دهان هم سفت می شود.
- تا پایان همان روز فلوراید تراپی ،کودک می تواند از رژیم غذایی نرم استفاده نموده وباید از خوردن غذای سفت پرهیز کند.
- تا صبح روز بعد کودک نباید از مسواک ونخ دندان استفاده نماید.
- تغییر رنگ سطح دندان ،پس از وارنیش فلوراید تراپی طبیعی بوده و به مرور پس از مدتی به حالت اولیه خود باز می گردد.
- بیمار نباید از دهانشویه فلوراید و الکل استفاده نماید .
چگونگی انجام فلوراید تراپی برای کودک
قبل از انجام فلورایدتراپی ابتدا تمام سطح دندان کودک با مسواک به خوبی تمیز میشود. سپس دندانهای کودک توسط گاز استریل خشک میشود. پس از اینکه تمامی دندانهای کودک خشک شد وارنیش فلوراید، در مجاورت دندانها گذاشته میشود. پس از گذشت ۴ دقیقه، مقدار اضافی ژل با گاز استریل یا پنبه تمیز میشود. این شیوه درمانی برای کودکان زیر سه سال مناسب است. تا نیم ساعت بعد از استفاده از وارنیش فلوراید کودک نباید دندانهای خود را بشوید. همان طور که در عوارض فلورایدتراپی گفته شد چنانچه از فلوراید به شکل صحیح استفاده نشد کودک دچار عوارض زیر میشود:
- دل درد
- استفراغ
- تهوع
- ایجاد لکه قهوه ای بر روی دندان
خواص فلورایدتراپی
- جلوگیری از پوسیدگی دندان ها
- معکوس کردن فرایند فرسایش تدریجی فعلی دندان
- جایگزینی مواد معدنی مینای دندان و تقویت مینای دندان
- جلوگیری از تجمع باکتری در نواحی اطراف لثه به خصوص برای کسانی که از بریس های دندان استفاده می کنند
- پیشگیری از ابتلای کودک به بیماری ژنژیویت
فلوراید تراپی هیچ گونه عوارضی ندارد و با خیال راحت می توانید آن را در فواصل بین ۴ تا ۶ماه در مطب دکتر انجام دهید .دهانشویه های فلوراید برای کودکان بالای ۶ سال توصیه می شود و چون اغلب این دهانشویه ها حاوی سدیم فلوراید هستند باید به کودک خود آموزش دهید در حین استفاده تمامی آن را از دهان خارج کند .
عوارض فلورایدتراپی
مصرف بیش از حد فلوراید مانند هر داروی دیگری می تواند عوارض منفی ایجاد کند . تجویز بیش از حد فلوراید می تواند به رشد استخوان و دندان کودکتان آسیب برساند به همین خاطر بسیاری از خمیر دندان ها کودکان شامل فلوراید نیست . از عوارض فلوراید می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- بد رنگ شدن یا ایجاد حفره روی دندان ها
- ایجاد لکه های سفید روی دندان های رشد یافته
- به وجود آمدن استخوان هایی بسیار متراکم که خیلی مستحکم نیستند .
- مشکلات هوموستاز استخوان
در موارد نادر مصرف بیش از حد فلوراید می تواند منجر به مسمویت های حاد شود که نشانه های آن عبارت است از : حالت تهوع ، اسهال ، خستگی ، تعریق بیش از حد
مصرف بیش از حد فلوراید می تواند باعث شود:
- -ایجاد لکه های سفید روی دندان های کاملا رشد یافته
- -بد رنگ شدن و یا ایجاد حفره روی دندان ها
- -مشکلات هوموستاز استخوان
- -به وجود آمدن استخوان هایی بسیار متراکم که خیلی مستحکم نیستند
موارد استفاده از فلوراید تراپی

به طور کلی همه می توانند از مزایای فلوراید تراپی بهره مند شوند، اما در موارد زیر فلوراید تراپی ضرورت بیشتری دارد:
- کودکان زیر سه سال که احتمال پوسیدگی دندان های شیری به دلیل استفاده از شیشه شیر و مواد قندی در آن ها بالاتر است.
- کودکانی که به دلیل عدم رعایت بهداشت دهان، در معرض پوسیدگی دندان هستند.
- افرادی که مبتلا به تحلیل رفتگی لثه و نرم شدگی مینای دندان هستند.
- افرادی که در حال گذراندن دوره درمان ارتودنسی هستند.
- افراد ساکن مناطقی که فلوراید موجود در آب آشامیدنی آن ها کمتر از حد استاندارد است.
- افرادی که دچار عقب ماندگی ذهنی یا حرکتی هستند و قادر به رعایت بهداشت دهان نیستند.
بررسی سن مناسب انجام فلوراید تراپی
فلورایدتراپی را بهتر است از زمانی که تمام دندانهای شیری شروع به رویش می کنند آغاز کرد. کودک بهتر است استفاده از فلوراید را تا ۱۴ سالگی یعنی دو سال بعد از رویش دندان آسیاب دوم دائمی ادامه دهد. پیشنهاد می شود کودک خود را در این بازه سنی هر سه ماه الی ۶ ماه یکبار برای انجام فلورایدتراپی نزد دندانپزشک ببرید.
انجام فلورایدتراپی برای بازه سنی کمتر از چهار سال توصیه نمیشود زیرا در این بازه کودک نمیتواند فلوراید مصرف شده را بیرون بریزد واین موضوع برای کودک عوارضی به همراه دارد. برای کودکان زیر سه سال بهتر است از خمیردندانهای بدون فلوراید استفاده کرد زیرا اکثر کودکان به خوردن خمیر دندان علاقه دارند. اولین دندان دائمی کودک در سن ۶ سالگی رشد میکند به همین خاطر در این سن مراقبت از دندانهای کودک اهمیت زیادی دارد و منجر به کاهش پوسیدگی دندانها میشود.
کاربرد فلورایدتراپی برای سنین مختلف
عدهای تصور میکنند فلورایدتراپی فقط برای کودکان کاربرد دارد در صورتی که این طور نیست. انجام فلورایدتراپی برای بازه های سنی مختلف مفید و اثرگذار است. انجام فلواریدتراپی برای کودکان زیر ۶ سال باعث حفاظت از دندانهای شیری و مقاوم سازی جوانه دندان دائمی در برابر پوسیدگی میشود.در انجام فلورایدتراپی در بازه سنی ۶ تا ۱۶ سال نیز از دندانهای دائمی در حال رویش به خصوص دندانهای آسیا که در معرض پوسیدگی هستند محافظت میکند. استفاده از فلوراید محدودیت سنی ندارد و تا بزرگسالی میتوان آن را انجام داد. بزرگسالانی که با مشکلت زیر روبه رو شده اند توصیه میشود از فلوراید استفاده کنند:
- انجام فلورایدتراپی علاوه بر کودکان برای بزرگسالان نیز بسیار مفید است.
- تحلیل لثه
- دندانهای حساس
- پوسیدگی دندان در یک سال اخیر
- مشکلات طبیعی خشکی دهان به علت مصرف دارو و…