دندان درآوردن نوزادان یکی از مراحل سخت دوران نوزادی است که می‌توان گفت همراه با بی‌قراری و ناخوشی برای کودک است. پس از ۶ ماهگی، والدین منتظر جوانه زدن دندان‌های کودک خود هستند. دندان درآوردن به همین راحتی نیست و دارای نشانه‌هایی است که موجب نا آرامی و بی‌تابی کودک می‌شود. در این زمان، شما باید بدانید موقع رویش دندان چه اقداماتی باید انجام داد تا کودک خود را آرام کنید و کمک کنید به راحتی و با کمترین مشکلی دندان درآورد. در این مطلب از سایت دکتر اخلاقی، دندانپزشک کودکان اصفهان، علل زود دندان درآوردن در نوزادان را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
عوامل رشد دندان اطفال
یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در دندان‌آوردن کودکان، تغذیه مادر در دوران بارداری است. جالب است بدانید کودک قبل از به دنیا آمدن، بیست دندان در زیر لثه‌های خود دارد که بعد از تولد و طی شدن روند طبیعی، دندان‌ها کم‌کم رشد کرده و بالا می‌آیند. بنابراین، تغذیه خوب مادر تأثیر بسیار زیادی بر روی روند رشد دندان کودک دارد.
در کنار تغذیه مادر، تغذیه خود کودک نیز بر روی رشد دندان‌ها تأثیر زیادی دارد. کودک برای رشد خوب دندان‌هایش به کلسیم فراوانی احتیاج دارد؛ این کلسیم به وفور در شیر مادر وجود دارد و کودک با خوردن شیر مادر، کلسیم مورد نیاز خود را دریافت می‌کند. همچنین، کودک در هنگام تغذیه از پستان مادر نیاز دارد که شیر را بمکد. به همین دلیل، این مکش باعث تقویت عضله چانه و فک کودک خواهد شد. عموماً کودکانی که از شیر مادر تغذیه کرده‌اند، دندان‌های بسیار قوی‌تری نسبت به کودکانی دارند که شیر مادر نخورده‌اند.
زمان دندان در آوردن نوزادان(زمان مناسب دندان درآوردن نوزادان)
اکثر کودکان تا ۶ ماهگی به‌طور نرمال یک دندان شیری دارند یا در حال رشد هستند. اما ممکن است زودتر از این زمان نیز دندان درآورند. پدر و مادرها باید از ۳ ماهگی فرزندان خود منتظر بیرون زدن دندان‌های آنان باشند. اولین دندان نوزاد ممکن است بین ۳ ماهگی تا ۱ سالگی دربیاید. در برخی کودکان حتی ۲ ماه پس از یک سالگی نیز می‌توان انتظار داشت اولین دندان خود را درآورند.
در مواردی کمیاب و استثنایی، برخی نوزادان با داشتن یک یا دو دندان پا به این جهان می‌گذارند و یا در چند هفته و اولین ماه تولد خود دندان در می‌آورند. کودکان از ۳ ماهگی تا ۳ سالگی در حال دندان درآوردن هستند و در اکثر نوزادان برای بیرون زدن هر دندان، دچار بی‌حالی و به هم ریختگی دستگاه گوارش خواهند شد.
علائم دندان در آوردن کودکان
احتمالاً شما نمی‌توانید دندان در حال رویش را ببینید، اما نوزاد دندان دراوردن را حس می‌کند و نشانه‌های درآمدن دندان را بروز می‌دهد. در ادامه نشانه‌ها و علایم دندان دراوردن را توضیح می‌دهیم.
گاز گرفتن بیش از معمول
نوزاد هر چیزی که در دسترسش باشد از قاشق پلاستیکی گرفته تا اسباب‌بازی یا سینه مادر را گاز می‌گیرد. هر چند کودک بیش از هر چیزی به جویدن اشیاء پلاستیکی سفت علاقه نشان می‌دهد. البته لوازم متنوعی از اسباب‌بازی‌های گوناگون وجود دارد که مخصوص دندان در آوردن طراحی شده‌اند.
ترشح بیش از اندازه آب دهان
سرازیر بودن آب دهان نوزاد تازه متولد شده طبیعی است، چون نوزاد هنوز در حال یادگیری بلعیدن آب دهان است. در روزهای قبل از دندان دراوردن ترشح آب دهان دوباره شروع می‌شود و در بعضی موارد اصلاً متوقف نمی‌شود، چون بدن در این دوران آب دهان زیادی را برای لغزنده کردن لثه‌های برآمده و حساس تولید می‌کند.
بدخلق شدن کودک به ویژه شب‌ها
علائم دندان دراوردن باعث می‌شود نوزادی که مانند فرشته‌ها شب تا صبح را در کمال آرامش می‌خوابید، چند بار در شب بیدار شود و گریه کند. نوزاد غالباً در ساعات آرام شب که چیزی حواسش را پرت نمی‌کند، درد دندان دراوردن را بیشتر حس می‌کند.
اختلال‌های الگوهای خواب
نوزاد معمولاً به دلیل ناراحتی دندان دراوردن کمتر می‌خوابد، صبح‌ها زودتر بلند می‌شود و همه را بیدار می کند تا با او همدردی کنند!
تب، حساسیت پوستی، سرفه و اسهال
اگر چه برخی پزشکان موافق نیستند، اما بسیاری از مادران در روزهای قبل از درآمدن دندان متوجه تب خفیفی (زیر ۱۰۰ درجه) فرزندانشان می‌شوند. به علاوه چون بزاق بیشتری دور دهان می‌ریزد، حساسیت و ساییدگی پوستی مشاهده می‌شود، همچنین کودک به علت جمع شدن آب دهان در عقب گلو سرفه می‌کند. برخی کودکان حتی دچار اسهال و حساسیت به پوشک می‌شوند.
کاهش اشتها
نوزادی که از درد دندان دراوردن رنج می‌برد، معمولاً میلی به غذا خوردن ندارد، به خصوص این که غذا نقاط دردناک و حساس لثه را تحریک می‌کند. سعی کنید تا جایی که می‌توانید علی‌رغم میل کودک به او غذا بدهید. چنانچه مصرف کالری فرزندتان کاهش چشمگیری داشت، حتماً با پزشک تماس بگیرید.
کشیدن گوش‌ها و مالیدن چانه و گونه‌ها
نوزادان معمولاً راه‌های موثری برای تسکین خود پیدا می‌کنند، که یکی از آنها ماساژ دادن است. نوزاد با کشیدن و مالش دادن اطراف فک فشار متقابلی را ایجاد می‌کند که درد و ضربان را تا حدی آرام می‌کند.
صفحه اینستاگرام دکتر نجمه اخلاقی دندانپزشک کودکان اصفهان
بهترین زمان دندان در آوردن نوزاد
بسیاری از مردم اعتقاد دارند که هرچه دندان های کودک دیرتر در بیاید بهتر است زیرا دیر تر سیاه می شود . در صورتی که سیاه شدن دندان بستگی به جنس آن دارد و ربطی به دیر یا زود در آمدن دندان ندارد . شاید علت اعتقاد این عده این باشد که هر چه دندان دیرتر در بیاید قطره آهن دیر تر با دندان های کودک تماس پیدا می کند و میزان سیاه شدن آن کاهش می یابد .
لثه های کودکان از حدود ۳ ماهگی شروع به خارش می کند. و آب دهانشان می ریزد که این ریزش بزاق میتواند به علت ریفلاکس بیولوژیک هم باشد. معمولاً نخستین دندان کودکان در ۷ ماهگی در می‌اید ولی این فرآیند امکان دارد از ۴ ماهگی تا ۱۳ ماهگی هم طول بکشد. فاکتور های ژنتیکی در دندان درآوردن کودکان بسیار مهم هستند.
اولین نشانه‌های درآمدن دندان، افزایش حجم بزاق و آبریزش دهان است و به‌طور معمول هر ماه یک دندان کودک در می‌آید و روند رویش این دندان تدریجی است و در این دوره ممکن است کودک دچار اسهال و تب شده و بدخلقی‌های خاص خود را داشته باشد .
دکتر مهناز صادقیان، فوق‌تخصص گوارش کودکان می‌‌گوید: دندان‌درآوردن یک پدیده فیزیولوژیک هست که با پدیده‌های فیزیولوژیک دیگری مثل افزایش بزاق دهان کودک همراه خواهد بود.
دخترها معمولا زودتر از پسرها صاحب دندان می شوند . بچه هایی که مقاومت بدنی و رشد کمتری دارند نیز دیرتر صاحب دندان می شوند . کودکانی که به سبب زندگی والدینشان در مناطق معمولا ابری یا خانه های کمابیش تاریک تر، از تابش آفتاب دور بوده اند نیز به سبب کمبود ویتامین D دیرتر دندان درمی آورند.
اگرشما نیز چنین وضعیتی دارید بهتر است برای دور ماندن از عوارضی چون کرم خوردگی زودرس، تغییر شکل استخوانی، رشد نادرست فک و… که در آینده گریبان کودکتان را خواهد گرفت روزانه چند دقیقه بخشی از بدن او را در معرض تابش آفتاب ملایم (نه شدید و آزاردهنده) قرار دهید.
علت دیر دندان در آودرن نوزادان
عوامل ارثی
دیر دندان درآوردن معمولا ارثی می باشد. اغلب، این مسئله در خانواده دیده می شود، و باید بدانید که نوزاد استعداد ژنتیکی برای دیر دندان درآوردن دارد مگر اینکه اولین فرزند شما باشد. دیر دندان درآوردن ممکن است از هر دو طرف از خانواده به ارث برسد. بنابراین، اگر هر یک از والدین دیر دندان در آورده باشند احتمال دارد فرزند آن ها نیز این مشکل را داشته باشد. اگر به یاد نمی آورید می توانید از پدر و مادر خود بپرسید.
تغذیه ضعیف
تغذیه نامناسب نیز می تواند باعث دیر دندان درآوردن شود. در این مورد، دیر دندان درآوردن تنها یکی از بسیاری از نشانه های سوء تغذیه در کودک است. نوزادانی که به علت تغذیه نامناسب دیر دندان در می آورند ضعیف تر، کوچکتر و کم وزن هستند. این مسئله ممکن است به خاطر تغذیه ناکافی با شیر مادر و مکمل کم از شیرخشک باشد. بچه ها نیاز به ویتامین های A، C و D و همچنین کلسیم و فسفر دارند. کمبود ویتامین و یا مواد معدنی، به ویژه ویتامین D و کلسیم، منجر به دیر دندان در آوردن می شود.
کم کاری تیروئید و دندان در آوردن
دیر دندان درآوردن همچنین می تواند به خاطر کم کاری تیروئید باشد. بچه ها با غده تیروئید کم کار مشکلات رشدی زیادی دارند.
علائم کم کاری تیروئید عبارتند از:
- خستگی
- ضعف
- سردرد
- سفتی در مفاصل
به خصوص در نوزادان، کم کاری تیروئید می تواند به تاخیر در راه رفتن، تاخیر در صحبت کردن، اضافه وزن و دیر دندادن در آوردن شود.
ارتباط هوش و دندان درآوردن نوزاد
بسیاری از والدین فکر می‌کنند که رابطه‌ای بین زمان دندان درآوردن و هوش کودک وجود دارد و اگر نوزادی زود دندان در بیاورد، نشان‌دهنده هوش و ذکاوت بالای اوست. اما تاکنون آمار و شواهد قطعی برای اثبات این مورد گزارش نشده است. زمان دندان درآوردن معمولاً تحت تأثیر عوامل موروثی و ژنتیکی والدین قرار دارد و نمی‌توان به طور قطع گفت که کسانی که زودتر دندان در می‌آورند، باهوش‌تر نیز هستند. این‌گونه تفکرات فاقد دلیل منطقی و علمی هستند.
مدت زمان ناراحتی ناشی از دندان در آوردن
کودکان معمولاً از چند روز قبل از بیرون زدن دندان از خط لثه دچار مقداری ناراحتی می‌شوند که البته شدت آن در میان تمام کودکان یکسان نیست. برخی نوزادان هنگام حرکت دندان در بافت‌های عمقی لثه بیشتر با علائم آزاردهنده مواجه می‌شوند. درآمدن دندان آسیا به دلیل شکل خاص آن از رویش بقیه دندان‌ها ناراحت کننده‌ها است.
بهترین روش ها برای تسکین درد دندان درآوردن کودکان
این بخش را به راهکارهای مهم برای تسکین درد دندان در آوردن کودکان اختصاص می دهیم با ما همراه باشید :
- داروی مسکن
در مواردی که هیچ روشی کار ساز نیست و کودک شما درد زیادی دارد پزشک برای او داروهای مسکن مانند استامینوفن ، ایبوپروفن تجویز می کند . در صورتی که می خواهید برای کودک کمتر از ۲ سال خود از دارو استامینوفن استفاده کنید حتما دوز مناسب آن را از پزشک خود بپرسید . به هیچ عنوان بدون چک کردن دارویی به کودک خود ندهید . از داروی ایبوپروفن برای کودکان بالای ۶ ماه استفاده کنید . این دارو می تواند معده را تحریک کند و اگر کودک شما غذا نمی خورد استفاده از این دارو توصیه نمی شود .
- ایجاد فشار بر روی لثه
ایجاد فشار بر روی لثه می تواند درد دندان در آوردن کودک را تسکین دهد . احساس فشار بر روی لثه باعث می شود مغز کودک از احساس درد ناگهانی رها شود . لثه نوزادتان را به آرامی با یک انگشت تمیز بمالید . خاراندان لثه های کودک در دمای اتاق نیز می تواند در تسکین درد مؤثر باشد .
- استفاده از داروهای گیاهی
داروهای گیاهی مانند گل رز ، بابونه ، میخک نیز می توانند در کاهش دندان درد کودک مؤثر باشند . هریک از این گیاهان را به چای تبدیل کنید و تا داغ است حوله را به آن آغشته کنید سپس حوله را روی لثه کودک خود قرار دهید . هم چنین می توانید جوشانده گیاه را مستقیم روی لثه کودک خود بمالید . روش دیگر این است که گیاهان را در یک ظرف کوچک قرار دهید و با روغن زیتون روی آن را بپوشانید. برای ۴ تا ۶ دقیقه آن را بجوشانید و فشار دهید سپس در یخچال نگه دارید. در صورت لزوم مقداری از روغن سرد را روی لثه نوزاد بگذارید.
- اجازه دهید غذاهای سفت را امتحان کند .
اگر کودک شما غذاهای جامد مصرف می کند بگذارید برای گاز زدن چیز های خوراکی مثل خیار یا هویج خرد و سرد را امتحان کند البته حواستان باشد این غذاها منجر به خفگی برای او نشود .
- کاهش التهاب
التهاب ناشی از دندان در آوردن می تواند موجب تحریک اعصاب شود بنابراین می توان گفت یکی از راه های کاهش دندان درد کودک ، کاهش التهاب است . برای کاهش التهاب می توانید راه های زیر را امتحان کنید :
استفاده از رژیم کم التهاب : میوه ها و سبزیجات تازه ، گوشت های خوراکی ، غذاهای دریایی ، چربی های سالم را در رژیم غذایی کودک خود حتما قرار دهید و از غذاهای سفیدی مانند شکر ، آرد ، سیب زمینی ، لبنیات استفاده نکنید زیرا این غذاها موجب التهاب می شوند .
- کاهش استرس
- دادن ویتامین D
- استفاده از قاشق سرد
یک قاشق فلزی را حداقل ۱۵ دقیقه داخل یخچال قرار دهید سپس آن را روی لثه نوزاد خود قرار دهید.
- تعادل قند خون
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- به کودک مایعات سرد بدهید
دادن مایعات سرد یا سوپ آبکی سرد و پوره کمک می کند تا خارش لثه کودک کمتر شود . دقت داشته باشید تنها مایعات سرد و غیر یخی به کودک خود بدهید تا باعث بی حسی بیش از حد دهان او نشوید.
روش‌های قدیمی چقدر موثر است؟
برخی افراد به استفاده از گردنبندهای خاص برای کاهش درد دندان‌درآوردن اعتقاد دارند و می‌گویند اگر این گردنبند را به گردن کودک بیندازید، هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد. با این حال، باور به این روش کمی دشوار است و دکتر صادقیان تأکید می‌کند که چنین روش‌هایی هیچ پایه و اساس علمی ندارند و نمی‌توانند مؤثر باشند.
گروه دیگری از والدین نیز به روش‌های غیرمعمول روی می‌آورند، مانند دادن تکه‌ای گوشت کباب‌شده یا برشی از لیمو ترش به کودک تا به لثه‌اش بمالد و آرام‌تر شود. اما دکتر صادقیان هشدار می‌دهد که این روش نیز صحیح نیست، زیرا ممکن است کودک این مواد غذایی را ببلعد یا خوراکی‌ها آلوده شوند و کودک ماده آلوده را به لثه‌اش بمالد.
به همین دلیل، وی توصیه می‌کند از ژل‌های نیمه‌متراکمی که به طور خاص برای تسکین درد دندان‌درآوردن طراحی شده‌اند، استفاده کنید. این ژل‌ها می‌توانند به کاهش درد کمک کنند بدون اینکه خطرات ناشی از روش‌های غیرعلمی وجود داشته باشد.
۴ راه کاهش درد دندان درآوردن
لثه‌های کوچک و نرم کودک تحمل درد زیاد دندان درآوردن را ندارد و به همین دلیل، این فرشته‌های کوچک همیشه با بی قراری و گریه و مریض شدن این دوران را سپری می‌کنند. برای اینکه بتوانید تا حدی این دردها را از وجود فرزند دلبند خود دور کنید، بد نیست راهکارهای زیر را نیز امتحان کنید.
پارچه حوله‌ای نم‌دار
یک پارچه حوله‌ای خیس و سرد میتواند به تسکین درد کمک کند. این پارچه را روی لثه‌های کودک قرار دهید تا بجود. می‌توانید یک تکه یخ را در میان پارچه بگذارید و محکم ببندید تا از خطر بلعیده شدن جلوگیری شود. همچنین، می‌توانید پارچه را در چای بابونه خیس کنید و سپس در یخچال قرار دهید تا سرد شود. حلقه‌های پلاستیکی مخصوص دندان درآوردن نیز می‌توانند در یخچال سرد شوند و به کودک داده شوند.
دندونی
برای کودکانی که از درد لثه رنج می‌برند، می‌توانید دندونی‌های لرزان تهیه کنید. این دندونی‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با گاز گرفتن کودک، شروع به لرزش می‌کنند و این احساس برای او بسیار خوشایند و لذت‌بخش است.
برای افزایش اثر تسکین‌دهندگی، می‌توانید دندونی را در یخچال قرار دهید تا سرد شود. سرمای آن به کاهش درد لثه‌ها کمک کرده و تجربه‌ای راحت‌تر برای کودک فراهم می‌کند.
غذاهای منجمد
سرما و یخ به کاهش درد لثه کودکانی که در حال دندان درآوردن میباشند بسیار کمک می‌کند. می‌توانید غذاهایی که کودک در آن سن مجاز به خوردن آنهاست را در فریزر منجمد کنید تا کودک آن ها را بجود و سرمای آن درد دندانش را کاهش دهد. موز یخ زده یا شیر منجمد نیز روش‌های خوبی برای کم کردن درد میباشند.
پستانک در یخ
برای کودکانی که پستانک می‌خورند می‌توانید پستانک آن ها را در فریزر منجمد کنید تا هنگام مک زدن آن، سرمای موجود باعث بی‌حس شدن لثه‌ها و کم شدن درد آن ها شود.
این دندان‌ها را به حال خود نگذارید
با خودتان نگویید دندان شیری برای خراب شدن هست، باید خراب شود، بیفتد و جای آن دندان اصلی دربیاید.
این دندان‌ها هم ممکن هست بپوسد، خراب شود و در نتیجه مشکلات بیشتر
و بزرگ‌تری برای کودک به وجود می‌آورد. پس آن ها را به حال خودشان رها نکنید و به فکر رعایت بهداشت دندان‌های شیری هم باشید.
متخصصان توصیه می‌کنند زمانی که دندان‌های کودک در حال رویش هست،
با بهرهگیری از دستمالی تمیز و مرطوب لثه‌اش را پاک کنید و زمانی که دندان از لثه بیرون می‌آید
هم از یک مسواک نرم و مرطوب که مخصوص کودک هست، کمک بگیرید.
گرچه یادتان باشد در این سنین نیازی به بهرهگیری از خمیردندان هم نیست.
زمان مراجعه به پزشک برای رشد دندان کودک
به طور کلی، کودک شما در مراحل اولیه رشد خود بسیار بی‌دفاع است و نیاز است که تمامی جنبه‌های رشد او به دقت بررسی شود. معمولاً کودکان تا دوازده ماهگی دندان‌های خود را در می‌آورند. اما اگر کودک شما دندان نداشت، باید به یک پزشک متخصص مراجعه کنید تا دلایل احتمالی مورد بررسی قرار گیرد. برعکس این موضوع نیز صدق می‌کند؛ یعنی اگر کودک شما زود دندان آورد، باید عوامل ژنتیکی و موروثی او نیز بررسی شود.
به شما نصیحت می‌کنیم که تا زمانی که کودکان به حد نرمال رشد نرسیده‌اند، در صورت مشاهده هرگونه اختلال یا مورد غیرعادی در رشد دندان‌های کودک، با یک پزشک متخصص مشورت کنید یا به دندانپزشکی کودکان مراجعه نمایید.
فقط یادتان باشد که کودک تا سیزده ماهگی فرصت دارد دندان درآورد. در صورت عدم رشد دندان تا این دوره، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
در نهایت، برخی از مادران معتقدند که هر چه کودک دیرتر دندان درآورد، برای او بهتر است و دندان‌هایش دیرتر خراب می‌شود و نیاز به ترمیم پیدا نمی‌کند. اما این باور کاملاً نادرست است و باید اجازه داد که رشد دندان کودک به طور طبیعی اتفاق بیفتد. امیدواریم این مقاله توانسته باشد به سوالات شما در زمینه علت دیر و زود دندان درآوردن در کودکان پاسخ دهد.
